ਕਪਟ ਸਰੋਤ : ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਕੋਸ਼, ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਬਿਊਰੋ, ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ।

ਕਪਟ (ਨਾਂ,ਪੁ) ਛਲ; ਫ਼ਰੇਬ; ਧੋਖਾ

ਕਪਟ ਸਰੋਤ : ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕੋਸ਼ (ਸਕੂਲ ਪੱਧਰ), ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਬਿਊਰੋ, ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ।

ਕਪਟ [ਨਾਂਪੁ] ਧੋਖਾ , ਛਲ਼ , ਫ਼ਰੇਬ , ਦੰਭ

ਕਪਟ ਸਰੋਤ : ਗੁਰੁਸ਼ਬਦ ਰਤਨਾਕਾਰ ਮਹਾਨ ਕੋਸ਼, ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਬਿਊਰੋ, ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ।

ਕਪਟ. ਸੰ. ਸੰਗ੍ਯਾ—ਛਲ. ਫ਼ਰੇਬ. “ਕੂੜ ਕਪਟ ਕਮਾਵੈ ਮਹਾ ਦੁਖ ਪਾਵੈ.” (ਸੂਹੀ ਛੰਤ ਮ: ੪) ੨ ਦੇਖੋ, ਕਪਾਟ. “ਖੋਲਿ ਕਪਟ ਗੁਰੁ ਮੇਲੀਆ.” (ਜੈਤ ਛੰਤ ਮ: ੫) “ਨਾਨਕ ਮਿਲਹੁ ਕਪਟ ਦਰ ਖੋਲਹੁ.” (ਤੁਖਾਰੀ ਬਾਰਹਮਾਹਾ)

ਕਪਟ ਸਰੋਤ : ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼, ਗੁਰ ਰਤਨ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼, ਪਟਿਆਲਾ।

ਕਪਟ: ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਮੂਲ ਦੇ ‘ਕਪਟ’ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ ਛਲ , ਫ਼ਰੇਬ ਜਾਂ ਧੋਖਾ ; ਵਾਸਤਵਿਕਤਾ ਨੂੰ ਲੁਕਾਉਣ ਦੀ ਮਨੋਸਥਿਤੀ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਕਪਟ ਕਰਨਾ ਮਾੜਾ ਸਮਝਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਜੋ ਲੋਕ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ ਕਪਟ ਨੂੰ ਵਸਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਾਂ ਕਪਟ ਕਰਨ ਵਿਚ ਰੁਚੀ ਰਖਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਗੂਜਰੀ ਰਾਗ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਹੈ— ਹਿਰਦੈ ਜਿਨ੍ਹ ਕੈ ਕਪਟੁ ਵਸੈ ਬਾਹਰਹੁ ਸੰਤ ਕਹਾਹਿ। ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਮੂਲਿ ਨ ਚੁਕਈ ਅੰਤਿ ਗਏ ਪਛੁਤਾਹਿ। (ਗੁ.ਗ੍ਰੰ.491)।

            ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਸੂਹੀ ਰਾਗ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹਿਰਦਾ, ਸ਼ੁੱਧ ਨਹੀਂ ਹੈ ਉਹ ਉਪਰੋਂ ਹਰਿ ਹਰਿ ਦਾ ਨਾਮ ਲੈ ਕੇ ਕਪਟ ਕਮਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੁਪਨੇ ਵਿਚ ਵੀ ਸੁਖ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ—ਹਰਿ ਹਰਿ ਕਰਹਿ ਨਿਤ ਕਪਟੁ ਕਮਾਵਹਿ ਹਿਰਦਾ ਸੁਧੁ ਨ ਹੋਈ। ਅਨਦਿਨੁ ਕਰਮ ਕਰਹਿ ਬਹੁਤੇਰੇ ਸੁਪਨੈ ਸੁਖੁ ਨ ਹੋਈ। (ਗੁ.ਗ੍ਰੰ.732)। ‘ਸਾਰੰਗ ਕੀ ਵਾਰ ’ ਵਿਚ ਵੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਮਨ ਵਿਚ ਕਪਟ ਨੂੰ ਪਾਲਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਬਾਹਰੋਂ ਸਜਨਤਾ ਦਾ ਵਿਖਾਵਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਪਾਜ ਉਘਾੜ ਲੈਂਦੇ ਹਨ— ਜਿਨ ਕੈ ਹਿਰਦੈ ਮੈਲੁ ਕਪਟੁ ਹੈ ਬਾਹਰੁ ਧੋਵਾਇਆ। ਕੂੜੁ ਕਪਟੁ ਕਮਾਵਦੇ ਕੂੜੁ ਪਰਗਟੀ ਆਇਆ। ਅੰਦਰਿ ਹੋਇ ਸੁ ਨਿਕਲੈ ਨਹ ਛਪੈ ਛਪਾਇਆ। (ਗੁ.ਗ੍ਰੰ.1243)। ਇਸ ਲਈ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਜਿਗਿਆਸੂ ਨੂੰ ਚੇਤਾਵਨੀ ਕੀਤੀ ਹੈ— ਛੋਡਹੁ ਕਪਟੁ ਹੋਇ ਨਿਰਵੈਰਾ ਸੋ ਪ੍ਰਭੁ ਸੰਗਿ ਨਿਹਾਰੇ। (ਗੁ.ਗ੍ਰੰ.1220)।

ਕਪਟ ਸਰੋਤ : ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਕੋਸ਼ (ਸ਼੍ਰੀਮਹਿਤ ਪੰਡਿਤ ਗਿਆਨੀ ਹਜ਼ਾਰਾ ਸਿੰਘ ਕ੍ਰਿਤ), ਡਾ. ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਤ ਕੇਂਦਰ, ਦੇਹਰਾਦੂਨ, ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ

ਕਪਟ (ਸੰ.। ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ) ੧. ਛਲ। ਯਥਾ-‘ਕੁਚਿਲ ਕਠੋਰ ਕਪਟ ਕਾਮੀ ’।

੨. (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਕਪਾਟ) ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਭਾਵ ਦਸਮ ਦੁਆਰ ਦੇ ਬੂਹੇ ਤੋਂ ਹੈ। ਯਥਾ-‘ਮਿਲਿ ਸਾਧੂ ਕਪਟ ਖੁਲਾਨਾ’। ਤਥਾ-‘ਕਪਟ ਖੁਲਾਨੇ ਭ੍ਰਮ ਨਾਠੇ ਦੂਰੇ ’।

ਕਪਟ ਸਰੋਤ : ਪੰਜਾਬੀ ਕੋਸ਼ ਜਿਲਦ ਪਹਿਲੀ (ੳ ਤੋਂ ਕ)

ਕਪਟ, (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ : कपट)  / ਪੁਲਿੰਗ : ਦੰਭ, ਪਖੰਡ, ਧੋਖਾ, ਛਲ, ਫ਼ਰੇਬ, ਮਕਰ (ਲਾਗੂ ਕਿਰਿਆ : ਕਰਨਾ ਰੱਖਣਾ)

–ਕਪਟ ਹਥਿਆਰ,  (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ : ਕੂਟ=ਛੁਪਿਆ ਹੋਇਆ ਹਥਿਆਰ; ਗੁਪਤੀ) / ਪੁਲਿੰਗ :  ਛੁਪਿਆ ਹੋਇਆ ਹਥਿਆਰ, ਗੁਪਤੀ: ‘ਕੂੜ ਕਪਟ ਹਥਿਆਰ ਜਿਉਂ’ (ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ)

–ਕਪਟ ਕਪਾਟ,  ਪੁਲਿੰਗ : ਕਪਟ ਰੂਪੀ ਕਵਾੜ, ਛਲ ਦੇ ਤਖਤੇ: ‘ਖੁਲੈਂ ਨਾ ਕਪਟ ਕਪਾਟ’

–ਕਪਟਣ,  ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ : ਕਪਟ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਤੀਵੀਂ, ਫਰੇਬਣ

–ਕਪਟ-ਪੁਰਖ,  ਪੁਲਿੰਗ :  ਡਰਨਾ, ਬਣਾਉਟੀ ਮਨੁੱਖ ਜੋ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਡਰਾਉਣ ਲਈ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹਾ ਕੀਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ

–ਕਪਟ-ਭੇਖ, ਪੁਲਿੰਗ : ਪਖੰਡ, ਧੋਖਾ, ਛਲ, ਫ਼ਰੇਬ

–ਕਪਟ-ਭੇਖੀ,  ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ :  ਪਖੰਡੀ, ਫਰੇਬੀ, ਛਲੀਆ

–ਕਪਟਤਾਈ,  ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ :    ਧੋਖਾ, ਫ਼ਰੇਬ, ਮਕਰ

–ਕਪਟ-ਵੇਸ,  ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ / (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ : कपटवेष) / ਪੁਲਿੰਗ : ਕਪਟੀ, ਪਖੰਡੀ, ਫ਼ਰੇਬੀ
 
–ਕਪਟੀ,  ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ : ਕਪਟ ਕਰਨ ਵਾਲਾ, ਦੰਭੀ, ਛਲੀਆ, ਦਗ਼ੇਬਾਜ਼, ਫ਼ਰੇਬੀ
 
–ਕਪਟੇ,  ਪੁਲਿੰਗ  :  ਕਪਟੀ ਲੋਕ, ਛਲੀਏ ਪੁਰਖ: ਕੌਡੀ ਕੌਡੀ ਜੋਰਤ ਕਪਟੇ (ਗੁਜਰਨੀ–ਮਹਲਾ ਪਹਿਲਾ) / ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ: ਕਪਟ ਕਰਕੇ, ਛਲ ਨਾਲ

ਕਪਟ ਸਰੋਤ : ਪੰਜਾਬੀ ਕੋਸ਼ ਜਿਲਦ ਪਹਿਲੀ (ੳ ਤੋਂ ਕ)

ਕਪਟ, (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ : कपट=ਕਵਾੜ, ਤਾਕ) \ ਪੁਲਿੰਗ : ਕਪਾਟ, ਕਵਾੜ, ਬੂਹਾ, ਦਰਵਾਜ਼ਾ, ਭਿੱਤ: ‘ਖੋਲਿ ਕਪਟ ਗੁਰੂ ਮੇਲਿਆ’ (ਜੈਤਸਰੀ, ਛੰਤ, ਮਹਲਾ ਪੰਜਵਾਂ)